Fascia, voorheen ook wel bekend als bindweefsel, is een begrip dat in populariteit toeneemt binnen de wetenschap en de zorg. Kun je zonder fascia bestaan? Wat is het eigenlijk? En hoe beïnvloedt kennis over Fascia onze visie op bewegen?

Zonder dit ingrediënt, geen mens.

Op een website voor recepten voer ik in het zoekveld het ingrediënt ‘bloem’ in . De website meldt: Er zijn 81.082 resultaten voor recepten met bloem gevonden. Zoals bloem in deze duizenden recepten het bindmiddel is, zo is fascia het ‘bindweefsel’ van het lichaam. En zijn er voor fascia ook duizenden variaties, die elk hun eigen kwaliteiten hebben.

Overal in jouw lichaam zit fascia. Gecombineerd met andere ingrediënten krijgt het unieke eigenschappen: Bot, spier, huid, zenuwen, hart, bloedvaten, pezen, enzovoort… Fascia is specialist in verbinden: Het zorgt dat je huid blijft zitten en dat je spieren kracht op gewrichten kunnen zetten. Fascia kan ruimte scheppen door structuren te scheiden: Bijvoorbeeld door een gewricht te vormen of het vlies rond een orgaan in je buik. Fascia is erg bepalend in hoe het landschap in je lichaam eruit ziet. Het zorgt tevens voor organisatie: Op de ene plek bindt het zich aan kalk en wordt het bot. Verderop aan spiervezels en wordt het een spier. Een beetje zoals het ingrediënt bloem in het éne recept een kroket vormt, maar met een ander recept een broodje .
Zonder fascia is ons lichaam een ingezakte pudding en zouden alle cellen als een geklutst ei overal door elkaar liggen. Fascia zorgt dus voor organisatie en architectuur; de kunst van het bouwen. Het verbind als een weefgetouw de onderdelen van ons lichaam, en schept daarin ook ruimte.

Pils is altijd bier, maar bier is niet altijd pils. 

Bindweefsel is altijd fascia,
maar fascia is niet altijd bindweefsel.

Het is wat het is, maar niet wat het lijkt

Om de complexe werking van ons lichaam proberen te begrijpen, hebben we in de wetenschap alles opgedeeld in stukjes of onderdelen. Die aparte kleine onderdelen zijn opzichzelfstaand veel makkelijker om te onderzoeken. Met het scheiden van die stukjes leren we ze individueel te begrijpen: Dit is een bot, dit is een spier, dat is een zenuw, een hart, hersenen, enzovoort. Door deze ‘onderdelen’ te bestuderen, hebben we veel geleerd over de werking van ons lichaam. Op deze manier leren we vandaag de dag nog steeds nieuwe dingen. Kijk maar eens naar de verschillende afdelingen in een ziekenhuis, allemaal gerelateerd aan diverse ‘onderdelen’ van ons lichaam.
Maar door de onderdelen van elkaar als ‘gescheiden’ te beschouwen, is het moeilijker om de functie van het geheel te waarderen: Bijvoorbeeld dat alles met elkaar verbonden is met fascia – vandaar het woord ‘bindweefsel’. Een voor de hand liggend voorbeeld, uit onze schoolboeken, is het skelet met de spieren. Een spier loopt via pezen van bot naar bot en brengt een gewricht in beweging. We hebben dan de onderdelen: Bot, pees, spierbuik. Terwijl eigenlijk alledrie de onderdelen gespecialiseerd bindweefsel zijn, alleen gecombineerd met andere componenten. Het zijn dus niet drie onderdelen, maar het is één geheel! En dit geheel vormt ook weer een geheel met het volgende bot, gewricht en spier, enzovoort. Fascia is op deze manier in staat alle ‘onderdelen’ te verbinden als een geheel. Maar, de fascia zorgt ook dat onderdelen gescheiden blijven of over elkaar heen kunnen bewegen. Zo kunnen verschillende spieren alleen bestaan doordat fascia de spierbuiken van elkaar gescheiden houdt.

Een nieuwe visie: ons lichaam als geheel

Fascia zorgt voor orde en organisatie tussen de miljarden verschillende cellen in ons lichaam. Wanneer je het idee van afzonderlijke botten, gewrichten en spieren loslaat, krijg je de ruimte om te zien dat je lichaam beweegt en functioneert als geheel. Botten zijn geen losse onderdelen die met voorbedachte rade geplaatst zijn om een stevig skelet te vormen waaraan alles vast zit. Een bot bestaat, doordat de fascia op die plek het functioneel acht dat het weefsel heel stug en stijf is: Een tent (lichaam) kan niet gespannen staan zonder stevige stokken. En de stokken kunnen niet stevig blijven staan zonder een gespannen tent.

Fascia vormt de hele tent inclusief stokken. Alleen heeft de fascia in de tentstof andere eigenschappen dan in de stokken en scheerlijnen. Ons lichaam is één geheel, een totaal continuüm – inclusief organen. Fascia zelf maakt geen onderscheid tussen onderdelen – dat is slechts een interpretatie van ons mensen. Deze moderne inzichten dwingen ons opnieuw te kijken naar hoe ons lichaam beweegt, hoe het bestaat. Ook kunnen we door deze kennis anders naar lichamelijke klachten kijken die bij bewegen ontstaan… Welke structuren je wel of niet terecht kan ‘aanwijzen’ als oorzaak van de klacht? Kun je wel kijken naar ons lichaam als een machine met onderdelen? Of is het logischer om te kijken hoe we ons lichaam kunnen organiseren als geheel om van onze klachten af te komen?

Bronnen:

S.M.U.L.W.E.B. Recepten met bloem. Smulweb.nl. Geraadpleegd op 24 april 2022, van https://www.smulweb.nl/recepten/bloem

National Library of Medicine. Search query: Fascia, Results by year. Geraadpleegd op 24 April 2022, van https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/?term=fascia

Alessie, J., Jacobs, K., De Morree, J. J., & De Morree, J. J. (2021). Dynamiek Van Het Menselijk Bindweefsel. Bohn Stafleu van Loghum.

Independer – Specialismen. Geraadpleegd op 27 april 2022, van https://www.independer.nl/ziekenhuis/info/specialismen.aspx

FASCIE, SYSTEEM OF WEEFSEL – Over de Herkomst van Fascie Jaap van der Wal MD PhD 2020

Feedback door Jaap van der Wal 2022